Atat?rk ?niversitesi T?p Fak?ltesi Hastaneleri?nde Hastane ?nfeksiyonlar?: 1998 Y?l? Sonu?lar?#

Dr. Z?lal ?ZKURT*, Dr. Serpil EROL*, Dr. Mehmet PARLAK*, Dr. ?erafettin YILMAZ*

* Atat?rk ?niversitesi T?p Fak?ltesi, Klinik Mikrobiyoloji ve ?nfeksiyon Hastal?klar? Anabilim Dal?, Erzurum.

?ZET

Bu ?al??ma Atat?rk ?niversitesi T?p Fak?ltesi Aziziye ve Yakutiye Ara?t?rma Hastaneleri?nin 1998 y?l? hastane infeksiyon verileri de?erlendirilerek infeksiyon kontrol program?n?n y?nlendirilmesi amac?yla planland?. Hastane ?nfeksiyonu Kontrol Ekibi taraf?ndan aktif s?rveyans y?ntemi ile saptanan olgulara ?CDC (Centers for Disease Control and Prevention)? kriterlerine g?re tan? konuldu; antibiyotik duyarl?l?klar? Kirby-Bauer disk dif?zyon y?ntemi ile test edildi. ?nfeksiyon Kontrol Komitesi?nin kurulu? tarihi olan Nisan 1998?den y?l sonuna kadar ge?en 8 ayl?k s?rede hastaneye yat?r?lan 7157 hastan?n 275?inde (%3.8) hastane infeksiyonu g?r?ld?. Hastane infeksiyonlar?n?n en s?k g?r?ld??? servislerin reanimasyon (%33.7), n?ro?ir?rji (%8.5), i? hastal?klar? (%3.5), genel cerrahi (%3.1) ve g???s-kalp-damar? cerrahisi (%2.9) oldu?u; patojen mikroorganizmalar?n en ?ok ?riner sistemden k?ken ald??? (%32.7), bunu cerrahi alan (%27.3), alt solunum yolu infeksiyonu (%20.7) ve baktereminin? (%16.0) izledi?i saptand?.

?nfeksiyon etkenleri aras?nda? Escherichia coli %25.9 oran?yla en s?k izole edilen etken olup bunu s?ras?yla koag?laz pozitif stafilokoklar %24.7, Enterobacter t?rleri %19.2 ve Pseudomonas aeruginosa %15.6 oranlar?yla izlemektedir. Hastane infeksiyonlar?ndan izole edilen koag?laz pozitif stafilokok (KPS)?larda %36.7 oran?nda metisilin direnci oldu?u g?zlenirken glikopeptidlere kar?? diren? saptanmad?. ?zole edilen gram-negatif basillerde ?o?ul antibiyotik direnci g?zlenmi? olup direncin en az oldu?u antibiyotiklerin ofloksasin (%19.1), amikasin (%10.9) ve imipenem (%5.4) oldu?u saptand?.

Bu veriler hastane infeksiyon kontrol ?al??malar?n?n daha etkin hale getirilmesi ve antibiyotik direncinin ?nlenmesine y?nelik politikalar geli?tirilmesi gere?ini ortaya ??karm??t?r.

Anahtar Kelimeler: Hastane ?nfeksiyonlar?, S?rveyans.

SUMMARY

Hospital Infections in Atat?rk University Medical Faculty Hospitals: Results of 1998

This study was planned to evaluate the data of hospital infections seen in Atat?rk University Resarch Hospitals during 1998. The subject determined by Infection Control Committee using active surveillance were diagnosed according to CDC criteria.? The antimicrobial susceptibilities were tested by Kirby-Bauer disk diffusion method. Hospital infection was detected in 275 (3.8%) of 7157 in patients during an-8-month period starting from April 1998, which is foundation date of Infection Control Committee, to date. The most frequently seen infections where were reanimation (33.7%), neurosurgery (8.5%), internal medicine (3.5%), general surgery (3.1%) and chest and cardiovascular surgery departments (2.9%). The most infections were urinary tract infection (32.7%), surgery plain (27.3%) and lower respiratory tract (20.7%) and bacteremia (16.0%), respectively.

Among infectious agents, Escherichia coli was the mostly isolated one at 25.9 percentage, followed by? coagulase positive Staphylococcus (24.7%), Enterobacter species (19.2%) and Pseudomonas aeruginosa (15.6%). While 36.7% of coagulase positive Staphylococcus isolated from hospital infections showed resistance against methicillin, no resistance was detected against glycopeptides. Gram-negative bacilli isolated showed multiple antimicrobial resistance and the least resistance was seen in ofloxacin (19.1%), amikacin (10.9%) and imipenem (5.4%).

These findings reveal that there is a need for making hospital infection control efforts more effective, and that policies should be developed to prevent antibiotic resistance.

Key Words: Hospital Infection, Surveillance.

G?R??

Hastane infeksiyonlar?, hasta hastaneye ba?vurdu?unda ink?basyon d?neminde olmayan, daha sonra geli?en veya taburcu olduktan sonra ortaya ??kabilen infeksiyonlard?r (1). Hastane infeksiyonlar? morbidite ve mortalitesi, hastanede kal?? s?resini ve maliyeti artt?rmas? bak?m?ndan ?neme sahiptir (2). Hastane infeksiyonu kontrol ?al??malar? ve olu?turulan ?e?itli politikalar bu infeksiyonlar?n k?smen ?nlenmesinde fayda sa?lar.

?al??mam?zda fak?ltemize ba?l? Aziziye ve Yakutiye Ara?t?rma Hastaneleri?nde s?rveyans ?al??mas? ba?lad???ndan itibaren ge?en 8 ayl?k d?neme (1 Nisan-31 Aral?k 1998) ait veriler de?erlendirildi.

MATERYAL ve METOD

Olgular Hastane ?nfeksiyonu Kontrol Ekibi taraf?ndan aktif s?rveyans y?ntemi ile prospektif olarak saptand?. Olgulara ait ?e?itli bilgiler (infeksiyon yeri, izole edilen mikroorganizma, antibiyotik duyarl?l??? vb.) hasta bilgi formlar?na ve NosoLINE bilgisayar program?na kaydedildi.1998 y?l?na ait 8 ayl?k veriler de?erlendirilirken CDC kriterlerine g?re tan? kondu (3).

Mikroorganizmalar?n izolasyon ve identifikasyonunda standart y?ntemler, antibiyotik? diren? durumunu belirlemek i?in de disk dif?zyon testi kullan?ld?.

Hastane infeksiyon h?zlar? a?a??daki form?lle hesapland?:

H? (%)= (Belirli bir zaman diliminde saptanan hastane infeksiyonu say?s?/Ayn? d?nemde yatan hasta say?s?) x 100

BULGULAR

Fak?ltemiz b?nyesindeki Aziziye ve Yakutiye Ara?t?rma Hastaneleri?ne 1 Nisan-31 Aral?k 1998 tarihleri aras?nda yatan toplam 7157 hastan?n 275?inde (%3.8) hastane infeksiyonu saptand?. Hastane infeksiyonlar?n?n en s?k g?r?ld??? servisler; reanimasyon (%33.7), n?ro?ir?rji (%8.5), i? hastal?klar? (%3.5), genel cerrahi (%3.1) ve g???s- kalp-damar cerrahisi (%2.9) servisleri idi. Tablo 1?de servisler ve infeksiyon h?zlar? g?r?lmektedir.

Saptanan infeksiyonlar?n en s?k ?riner sistem (%32.7) ve cerrahi alan (%27.2) infeksiyonu oldu?u, bunu pn?moni (%20.7) ve baktereminin (%16.0) izledi?i g?r?ld?. Hastane infeksiyonlar?n?n infeksiyon t?r?ne g?re da??l?m? Tablo 2?de g?sterilmektedir.

Hastane infeksiyonlar?ndan izole edilen mikroorganizmalar aras?nda %66.5 oran? ile gram-negatif bakteriler ilk s?ray? al?rken, bunu %29.5 oran? ile gram-pozitif bakteriler ve %4 oran? ile mantarlar izlemi?tir. Tablo 3?de hastane infeksiyonlar?ndan izole edilen etkenler g?sterilmi?tir.

Hastanemizde koag?laz pozitif stafilokoklarda metisilin direnci %36.7 olarak bulundu. Ancak vankomisin ve teikoplanine kar?? diren? saptanmad?. Hastane infeksiyonlar?ndan izole edilen gram-negatif bakterilerde ayn? anda? birden fazla antibiyotik grubuna kar?? diren? oldu?u g?zlendi. ?o?ul antibiyotik direnci olan bu bakterilerin en az diren? g?sterdi?i antibiyotikler ofloksasin (%19.1), amikasin (%10.9) ve imipenem (%5.4) idi.

Hastanemizdeki, nozokomiyal infeksiyonlardan s?k izole edilen etkenlerin antibiyotik duyarl?l?klar? Tablo 4 ve Tablo 5?de g?sterilmi?tir.

TARTI?MA

Hastane infeksiyonlar?n?n ?nemi g?n?m?zde giderek? artmaktad?r. Amerike Birle?ik Devletleri (ABD)?nde? hastane infeksiyonlar?n?n? hastanede kal?? s?resini ortalama 4 g?n uzatt???, y?lda 60.000 ?l?me yol a?t??? ve 10 milyar dolardan daha fazla harcamaya sebep oldu?u saptanm??t?r (4).

Yabanc? ?lkelerden yap?lan bildirilerde %3.5-11.6 gibi H? h?zlar? belirtilmi?tir (5,6). ?lkemizde yap?lan ?e?itli ?al??malarda hastane infeksiyon h?z? %2.8-9.2 aras?nda bulunmu?tur (7-15).

Atat?rk ?niversitesi T?p Fak?ltesi?ne ait verilerde H? h?z? %3.8 olarak bulundu. H? oran?m?z?n baz? hastanelere g?re d???k bulunmas?n? hastanemizde s?rveyans ?al??mas?n?n hen?z ?ok yeni olmas? ve cerrahi servisler ba?ta olmak ?zere hastane genelinde k?lt?r almak yerine empirik antibiyotik ba?lama e?iliminin hakim olmas? gibi ?e?itli nedenlere ba?lamaktay?z.

Hastane infeksiyonlar?n?n servislere g?re da??l?m?na bak?ld???nda beklendi?i gibi en y?ksek oran?n reanimasyon ?nitesinde (%33.7) saptand???, bunu cerrahi servislerin, i? hastal?klar? (?zellikle hematoloji ve nefroloji) ve pediatri (yenido?an ?nitesi dikkati ?ekmektedir)? servislerinin izledi?i g?r?ld?.

Hastane infeksiyonu geli?imi altta yatan hastal?k, uzun s?reli geni? spektrumlu antibiyotik kullan?m? ve invaziv giri?imlerle orant?l? olarak? artmaktad?r (16). Bu a??dan bak?ld???nda ba?ta yo?un bak?m ?niteleri olmak ?zere hematoloji-onkoloji, yenido?an ?nitesi, n?roloji? ve cerrahi servislerde infeksiyon h?z?n?n y?ksek olmas? do?ald?r.

Etken mikroorganizmalar incelendi?inde % 66.5 oran?nda gram-negatif bakterilerin ?o?unlukta oldu?u, bunu %29.5 oran?yla gram-pozitif bakterilerin izledi?i saptand?. Hastanelerimizde koag?laz pozitif stafilokoklarda metisilin direnci oran?? %36.7 olarak bulundu. Bu oran ?lkemizdeki di?er hastanelere g?re d???k olmakla birlikte kabul edilebilir oranlar?n ?ok ?zerindedir. MRSA (metisiline diren?li S. aureus) oran?n?n %5?i ge?ti?i, hastanelerde bu mikroorganizman?n endemik nozokomiyal bir patojen oldu?u kabul edilmektedir.

Hastane infeksiyonu kontrol ?al??malar?n?n etkin bir ?ekilde y?r?t?lmesinin hastane personelinin e?itimi, H?nin ?nlenmesi, infeksiyonun s?k g?r?ld??? b?lgelerin, s?k izole edilen bakterilerin ve antibiyotik diren? paternlerinin saptanmas?nda; ayr?ca bundan sonraki politikalar?n belirlenmesinde ve tedavi protokollerinin olu?turulmas? konusundaki yarar? a??kt?r.

Hen?z yeni olan hastane infeksiyonu kontrol ekibimizin? elde etti?i veriler, hastanemizde H? infeksiyon h?z?n?n kabul edilebilir d?zeyde oldu?unu, ancak H? ile kar??la??lmas? durumunda genellikle ?o?ul antibiyotik direncine sahip? gram-negatif ?omaklar?n etken oldu?u ve kritik olgularda tedavi se?eneklerimizin ?o?u kez ofloksasin, amikasin, imipenem ile s?n?rl? olaca??n? g?stermi?tir. T?m hastane personelinin e?itiminin ve hekimlerin antibiyotik kullan?m? konusundaki yakla??mlar?n?n yeniden de?erlendirilmesi, antibiyotik kullan?mlar?n?n s?n?rland?r?lmas? ve antibiyogram sonu?lar?n?n bu do?rultuda bildirilmesi gere?i bir kez daha ortaya ??km??t?r.??

KAYNAKLAR

  1. Korten V. Hastane infeksiyonlar?. Willke A, S?yletir G, Do?anay M (edit?rler). ?nfeksiyon Hastal?klar?. Nobel T?p Kitabevleri, 1996;281-91.
  2. Akal?n E. Hastane infeksiyonlar?nda antibiyotik tedavisi: Temel ilkeler . Hastane ?nfeksiyonlar?. 1. bask?, Ankara: G?ne? Kitabevi, 1993:243-51.
  3. Uzun ?. Hastane infeksiyonlar?n?n tan?mlar?. Hastane ?nfeksiyonlar? Dergisi 1997;1:8-20.
  4. Edmond MB, Wanzel RP, et al. Nosocomial infections. In: Mandell GL, Bennet JE, Dolin R (eds). Principles and Practise of Infectious Diseases. 4th ed. Churchill Livingstone Inc, 1995;2572-632.
  5. Gastmeier P, Kampf G, Wischnewski N, et al. Prevalance of nosocomial infections in representative German hospitals. J Hosp Infect? 1998;38(1):P: 37-49 (Abstract).
  6. Pittet D, Harbarth S, Ruef C, et al. Prevalance and risk factors for nasocomial infections in four university hospitals in Switzerland. Infect Control Hosp Epidemiol 1999;20(1):37-42.
  7. Kurnaz T, Y?ld?z N, Erbekta? ? ve ark. A.?. T?p Fak?ltesi ?bn-i Sina Hastanesi?nde Nozokomiyal ?nfeksiyonlar. 8 T?rk Mikrobiyoloji ve ?nfeksiyon Hastal?klar? Kongresi, Kongre Kitab?, Antalya 1997:522.
  8. Mutlu B, ?etin S, G?nde? S, Alt?nda? N, Vahabo?lu H. Kocaeli ?niversitesi Ara?t?rma ve Uygulama Hastanesi Yo?un Bak?m ?nitesi Nozokomiyal ?nfeksiyonlar?. 9. T?rk Klinik Mikrobiyoloji ve ?nfeksiyon Hastal?klar? Kongresi,? Kongre Kitab?, Antalya 3-8 Ekim 1999;264.
  9. ?zak?n C, Akal?n H, Heper Y ve ark. Uluda? ?niversitesi Sa?l?k Uygulama ve Ara?t?rma Hastanesi Hastane ?nfeksiyonlar?. 9. T?rk Klinik Mikrobiyoloji ve ?nfeksiyon Hastal?klar? Kongresi Kongre Kitab?, Antalya, 1999;265.
  10. Hayran M, I??k F, Ak?nc? G, ?nal S, Akal?n E. Hacettepe ?niversitesi T?p Fak?ltesi Hastaneleri?nde Hastane ?nfeksiyonlar?: 1992. Ankem Dergisi 1993; 7(2):105.
  11. Otkun M, Akata F, Teker B ve ark. Trakya ?niversitesi Hastanesi?nde Hastane ?nfeksiyonlar?: 1995 Y?l? Sonu?lar?. ?nfeksiyon Dergisi 1997;11(1):23-7.
  12. Mam?ko?lu L, G?nseren F, ?z?elik FT ve ark. Akdeniz ?niversitesi Hastanesi?nde Hastane ?nfeksiyonlar?. Hastane ?nfeksiyonlar? Dergisi 1998;2: 42-5.
  13. G?renek L, Be?irbellio?lu B, G?l HC ve ark. GATA E?itim Hastanesi?nde Hastane ?nfeksiyonu ?nsidans?. Hastane ?nfeksiyonlar? Dergisi 1997;1:97-100.
  14. Sani? A, Leblebicio?lu H, Nas Y ve ark. Ondokuz May?s ?niversitesi Hastanesi?nde hastane infeksiyonlar?.? Mikrobiyoloji B?lteni 1996;30:147.
  15. Arda B, Yamazhan T, ?znel MA, Ulusoy S. Ege ?niversitesi T?p Fak?ltesi 1998 y?l? hastane enfeksiyonlar?? s?rveyans sonu?lar?n?n de?erlendirilmesi. 9. T?rk Klinik? Mikrobiyoloji ve ?nfeksiyon Hastal?klar? Kongresi Kongre Kitab?, Antalya, 1999; 263.
  16. Korten V. Hastane infeksiyonlar?n?n epidemiyolojisi ve genel risk fakt?rleri. Akal?n E (ed). Hastane ?nfeksiyonlar?. 1. bask?, Ankara: G?ne? Kitabevi, 1993:34-45.

YAZI?MA ADRES?:

Yrd. Do?. Dr. Z?lal ?ZKURT

Atat?rk ?niversitesi T?p Fak?ltesi

Klinik Bakteriyoloji ve ?nfeksiyon

Hastal?klar? Anabilim Dal?

ERZURUM

 

Makalenin Geli? Tarihi: 16.12.1999???????? Kabul Tarihi: 27.03.2000